W ciągu dekady w Szwajcarii istotnie poprawiono kulturę palenia drewnem dzięki umiejętnemu połączeniu kontroli kominiarskich i kampanii społecznej propagującej bezdymne palenie. O przebieg i efekty tych działań wypytałem Dominika Nogera z urzędu ds. środowiska i energii kantonu Sankt Gallen.
Szwajcaria ~15 lat temu
Przez lata jedyne, co było w Szwajcarii robione w sprawach domowych pieców i kominków to informowanie ludzi o zakazie spalania odpadów. Efekty były mizerne: kominy nadal kopciły.
Około 2008 roku wdrożono program obowiązkowych przeglądów kominiarskich wszystkich pieców/kotłów/kominków. Raz na dwa do kilku lat do każdego domu zagląda kominiarz i sprawdza stan pieca/kominka oraz wizualnie ocenia palenisko i popiół pod kątem nieprawidłowości: spalania niewłaściwych paliw lub palenia w niewłaściwy sposób.
Oczywiście takie obowiązkowe przeglądy spotkały się z oporami społecznymi. Dlatego równolegle postawiono na poprawę świadomości: uruchomiono kampanię edukacyjną pokazującą sens i cel dbania o kulturę techniczną eksploatacji pieców – i promującą bezdymne palenie.
Najpierw badania
Decyzja o promocji bezdymnego palenia nie została podjęta na niczyje ładne oczy ani dlatego, że "nie widać dymu". Podstawą były badania emisji przeprowadzone w rzeczywistych warunkach, w kilkunastu budynkach, na całej gamie przeróżnych kotłów/pieców/kominków. Tutaj jest raport z tych badań, niestety oryginał tylko po niemiecku, ale bez czytania można zobaczyć zdjęcia badanych urządzeń.
Wniosek z badań jest jasny: zastosowanie poprawnej techniki rozpalania pozwala obniżyć emisję pyłów o 50-80%. W jednej z prób wykazano, że maksymalny efekt – do 80% mniejszą emisję pyłów – udało się osiągnąć dzięki jednoczesnemu wyczyszczeniu zaniedbanego komina i zmianie sposobu rozpalania na poprawny.
W znakomitej większości badanych urządzeń "poprawna technika rozpalania" oznaczała rozpalanie od góry. Ale nie zawsze tak było: badano także kotły dolnego spalania, w których testowano różne sposoby umiejscowienia rozpałki (bliżej palnika, na środku rusztu – a niekiedy walczono partyzancko z wadami fabrycznymi). O kotłach dolnego spalania zaledwie wspomina się w kampanii, bowiem, metoda rozpalania w nich jest znana i nie wymaga zmian. Można ją jedynie zoptymalizować przez układanie rozpałki jak najbliżej palnika, jak na poniższym rysunku.
Optymalne rozpalanie w kotle dolnego spalania
Czy te badania są przenośne na polski grunt? W dużej części tak. Szwajcarskie piece i kominki to konstrukcje analogiczne do tych spotykanych w Polsce – są to paleniska z wylotem spalin u góry (pod "sufitem"). W takich urządzeniach rozpala się od góry.
Z kolei kotły występujące w badaniu nijak nie przypominały tego, co w Polsce przez ostatnie ćwierć wieku nosiło etykietkę "kocioł na drewno". Polskie "kotły na drewno" to były ordynarne stalowe skrzynie, które od skrzyni na węgiel z tej samej fabryczki różniły się co najwyżej:
- długością – żeby dało się upychać całe półmetrowe polana,
- dodanym nadmuchem – żeby okolica otrzymywała nieprzerwany dopływ aromatycznego drzewnego smrodku a kocioł był w stanie przetrawić nawet świeżo ścięte drewno, w którym jest 50% wody.
Szwajcarskie kotły na drewno to gorsze lub lepsze ale jednak kotły dolnego spalania – inna, wyższa liga. Badacze byli w stanie w każdym z nich osiągnąć bezdymne spalanie, choć w części modeli zauważali problemy związane np. z zawieszaniem opału.
Porównanie emisji pyłów przy spalaniu drewna w paleniskach górnego spalania – z rozpalaniem od dołu (lewo) i od góry (prawo). Wykres pochodzi z innej publikacji szwajcarskiej, ale opracowany został na podstawie tych tutaj badań.
Poprawne Palenie
Na podstawie powyższych badań Związek Kantonów Wschodniej Szwajcarii uruchomił kampanię promującą małoemisyjne sposoby palenia.
Kampanię aktywnie wspierała branża zduńsko-kominkowa oraz kominiarze, którzy przy okazji przeglądów mieli idealną okazję do indywidualnego przeszkolenia właścicieli pieców z bezdymnego palenia.
Nazwa kampanii "Fair Feuern" w wolnym tłumaczeniu z niemieckiego to "poprawne palenie". Na stronie kampanii w 2019 roku pojawiły się nowe materiały, m.in. podsumowujące dotychczasowe efekty dziesięciolecia działań. Nie jest to więc kampania-krzak, którą kazali zrobić, więc coś tam zawieszono raz na stronie urzędu i tak wisi od 10 lat.
Fragment szwajcarskiej broszury edukacyjnej dot. bezdymnego palenia.
Odbiór społeczny i efekty kampanii
Technika rozpalania od góry była w Szwajcarii praktycznie nieznana. Uruchomienie kampanii Fair Feuern wzbudziło ogromne zainteresowanie. Ludzie byli zaskoczeni, że można jakoś inaczej palić w tych znanych im na wylot piecach i kominkach. Pod sklepem, w sklepie, w przychodni, w restauracji – wszędzie mówiło się o jakimś nowym dziwnym sposobie palenia drewnem. Informacja była powszechnie dostępna, więc kto chciał, ten od razu spróbował – pozostałych uświadamiali kominiarze przy okazji przeglądów.
Władze kantonów nie prowadziły jakichś specjalnych badań efektów kampanii, ale w odczuciu organizatorów i osób zaangażowanych (kominiarzy) efekty są zauważalne i pozytywne:
- wzrosła akceptacja dla kontroli kominiarskich
- spadła liczba potwierdzonych przypadków spalania odpadów / starych mebli
- wyraźnie poprawiła się kultura obchodzenia z drewnem (sezonowanie, poprawne palenie)
- krajowe badania jakości powietrza wykazują rokroczny spadek stężeń pyłów pochodzących z domowych kominów (tam, prócz pyłów ogółem, mierzy się stężenie sadzy w powietrzu)
Średnie miesięczne stężenia sadzy w powietrzu w wybranych punktach pomiarowych w Szwajcarii.
Naturalnie nie do wszystkich to trafiło, ale do większości – i owszem. Kampania społeczna z definicji opiera się na dobrej woli ludzi. To znaczy, że nigdy nie osiągnie skuteczności 100% – ale przy dobrym wykonaniu nigdy nie będzie to skuteczność bliska zeru. Szczególnie w tym temacie, gdzie ewidentne korzyści objawiają w krótkim czasie, zainteresowanie wśród publiki nakręca się samo.
Można tylko pozazdrościć
Niczym przymierająca głodem dziewczynka z zapałkami przyklejona od zewnątrz do witryny cukierni – tak my ślepimy od lat na ten modelowy przykład szwajcarskich działań, co do których przekonaliśmy się już boleśnie, że w Polsce niedasie nic podobnego przeprowadzić.
W Szwajcarii również nie było gładko ani po maśle. Tam też ścierają się interesy różnych grup. Ale była silna branża zduńsko-kominkowa, która akcję wsparła, a władze rozumiały społeczny pożytek płynący z tych działań.
U nas wszystko wygląda prawie na odwrót:
- najaktywniejszym ośrodkiem nauczającym bezdymnego palenia jest jakaś niezborna garstka szaraków, coś tam dłubiących po godzinach,
- zduni / kominkarze też rzecz popierają i promują, ale to branża zdecydowanie zbyt mała jak na skalę działań, jaka jest potrzebna,
- branża kotlarska nie tylko sprawy nie popiera, ale wręcz widzi w nas wrogów, z tych czy innych mniej lub bardziej urojonych powodów,
- władze województw, zamiast traktować bezdymne palenie jako pierwszy i fundamentalny krok w poprawie stanu powietrza – widzą w tym zagrożenie dla swoich uchwał antysmogowych,
- wiele z powyższego jest efektem kłamstw jakie rozsiewa Polski Alarm Smogowy przy wydatnym wsparciu autorytetu państwowego instytutu, który ma już swój własny biznesowy pomysł na rozwiązanie tego samego problemu, a my plątamy się jemu pod nogami.
Postulat obowiązkowych przeglądów kotłowni też co jakiś czas pojawia się i znika. Polscy kominiarze trochę by chcieli czegoś takiego (stałe zatrudnienie) a trochę się boją (utrata sympatii u ludzi biorącej się stąd, że obecnie kominiarz żadnej kary nie może im wlepić).
No ale jak to? Bogata Szwajcaria nie nakazuje przechodzić na OZE, solary, panele PV, itd? "To ja się pytam, czy to jeszcze jest Europa?!" 😉
A może u nas wystarczyłoby emitować (tfu!) krótki materiał przed każdą pogodynką w okresie zimowym: "... i przypominamy, że rozpalanie od góry, tak jak pokazano w materiale, robi wielką różnicę". Obawiam się tylko, że widok kotła i węgla w TV byłby dla niektórych nie do zniesienia. No bo wiadomo, że wielu pali tfu!-wynglem, ale żeby tak od razu pokazywać? To temat tabu, powód do wstydu. No bo jak to tak: uchwały anty, tyle zainwestowane w OZE i w świadomość bycia eko; dzieci od przedszkola uczone, że węgiel zabija, a tu nagle taki materiał. Jakby niechcianą osobę wyrzuconą do przytułka ktoś nagle zobaczył w telewizornii. A przecież wszyscy prawie o niej zapomnieli, mimo że ona często zadzwoni, tylko nikt nie odbiera. Jeszcze dzieci zaczną pytać, co w końcu jest prawdą.
Ciekawe, czy uchwały antysmogowe zostaną bezwzględnie wyegzekwowane, nawet po trupach bezimiennych ofiar wykluczenia energetycznego. Branży kotlarskiej przydałby się kubeł zimnej wody w postaci ekstremalnie wywindowanych w krótkim czasie norm, ktorych nijak nie mogliby spełnić w ciągu danego im czasu i jednoczesnym pojawieniu się "kirgiza" do 5k pln, ktory te normy spełnia.
Sorry za hardcodowy scenariusz, ale krew zalewa.
Można by dla zmniejszenia dysonansu poznawczego widzów spalić drewno zamiast węgla. To jednak nie usuwa zasadniczego problemu: nie ma chętnych na finansowanie takich działań. Także/zwłaszcza wśród tych, co na węglu obecnie robią hajs i jeszcze długo będą go robić. Co w takiej sytuacji robić, do kogo pójść – Greenpeace ma na to łożyć?
Greenpeace by interweniowali gdyby im Niemcy kazali i w jakiś sposób uziemiłoby to Polskę.Jedynie co by dobrze zrobili to gdyby przywiązali się do drzewa wkładanego do pieca, ale byłoby smrodu.
Akurat bogata Szwajcaria nie jest w Unii Europejskiej.
Na razie wychodzi im to na dobre.
Gdyby nie nasze członkostwo w EU to nadal stalibyśmy w kilometrowych kolejkach na granicach i autostrady mielibyśmy na mapie. Do pracy za granicę można było pojechać legalnie do ZSRR itd.Ale trzeba troszkę liznąć historii żeby to znać,na poziomie podstawówki tego już nie uczą.
oj boluś, kolejny mentalny niewolnik który myli członkostwo w eurokołchozie z układem w shengen. A to wie rozłaczne kwestie. Można być w eurokołchozie i nie byc w Shengen (jak dotychczas Wielka Brytania). Można nie być w Eurokomunia a być w Shengen (Szwajcaria, Norwegia). Niestety przeważają głosy takich jak boluś zakopleksinych, że bez UE Polska nic nie znaczy. Skutki widać.
Oj Cyniku PiSlamski, widać że ten twój cynizm to oznaka głupoty. Jak byś nie był pisolubnym faszystą, to byś rozumiał, że Polska za Jarosławapolskęzbawa straciła resztki znaczenia na arenie międzynarodowej. A jak byś miał choć kropelkę oleju w głowie i odrobinę elementarnego wykształcenia, to znałbyś historię Polski i wiedział, czym kończyła się dla ojczyzny izolacja na arenie międzynarodowej.
Rozmawiać z prawaczkami o Unii to tak jak by opowiadać krowie o internecie. Próżny trud, nie na ich puste makówki.
Powinniście zrobić "manual" rozpalania od góry dla użytkowników kominków - tak jak Szwajcarzy. Niby to proste i oczywiste ale ludziom się wydaje, że jak palą drewnem to nie kopcą bo to ci źli spalający śmieci i mu są winni. No i wychodzi, że osiedla podwarszawkie są zadymione mimo, że więszkość ma gaz ale przy kominku lubi sobie nogi ogrzać.
Nie tak łatwo zrobić jak się mówi. Szczególnie samemu nie mając kominka 😉
Są świetne materiały ale po niemiecku: https://www.youtube.com/watch?v=AVj1CQK_R7E
Z paleniem drewnem powiązany jest temat KOMINKI, ludzie instalują kominki, (nawet w blokach chcą je mieć), i do nich ten temat warto skierować. Nad kominkiem możliwe jest zainstalowanie pieca rakietowego - dopalacz i kopuła grzejna, całość w obudowie kominkowej = więcej ciepła wyłapane, dopalenie spalin, same korzyści.
W Pana pokazach mógłby Pan dodać taki element, poprostu w fajerkę kozy wstawić rurę 100 mm pół metra długą (spalinową, z blaszką zawirowywującą) nad tym kopuła grzewcza z wylotem spalin u dołu - z blachy jedynki, (dla pokazania takiej możliwości) - jakby ludziska zobaczyli, to by zaczęli szukać takich (niema), albo sami by porobili, niechby i z butli gazowych. Może i producenci zaczęli by dodawać taki dodatek rakietowy do kominków.
To zabija podstawową ideę i korzyść z kominka: widok ognia.
Nie mogę czegoś takiego na pokazach robić, bo to druciarstwo. Pokazy mają na celu zaprezentować bezdymne spalanie jako takie – a nie konkretne urządzenia czy rozwiązania. A już na pewno nie takie, które trzeba sobie samodzielnie rzeźbić, bo nie ma w sprzedaży.
Zdunowie temat znają. Organizują szkolenia i pokazy. Nawet pojawiła się informacja, że przy wsparciu "czystego ogrzewania" (Juzef, wzmianka o wsparciu to o Tobie?).
Polecam blog:
http://blog.kominki-batura.pl
W kominkach zduńskich łatwiej palić czysto - ze względu na temperaturę. Blaszaki "marketowe" (na dodatek z płaszczem wodnym) mogą truć bardzo mocno.
Od góry też się kopci tylko trochę mniej na dodatek strasznie długo się rozgrzewana i to z dmuchawą włączoną na maxa.
Już wiele lat temu zostało wypraktykowane (przez dziesiątki, a może i setki palaczy), że "dmuchawa na maksa" spowalnia rozgrzewanie kotła. Ma też inne wady.
Kocioł gazowy nie kopci i rozgrzewa się natychmiast. Polecam.
I pisze taki Bolo ( od razu skojarzyło mi się z Bolkiem, co tymi ręcoma komunizm rozmontował, nie bezpodstawnie zresztą), bo dla takiego Bola, Jewrounia to widocznie wszystko o czym marzył. A widzę ponadto, iż Bolo nawet historii trochę liznął, najpewniej z gazety wyborczej, gdzie ów twór jest wychwalany pod niebiosa. Więc dowiedz się ciężki idioto, że nie jest tak jak ci się wydaje. Masz tu artykuły, które mówią wyraźnie o tym, jakie Polska ma saldo będąc jej członkiem, że o innych "korzyściach" przez litość nie wspomnę.
https://polskaniepodlegla.pl/opinie/item/3526-odkrywamy-prawde-niewygodny-bilans-11-lat-czlonkostwa-polski-w-ue-polacy-zbiednieli-przez-unie-europejska
https://wiernipolsce1.wordpress.com/2018/01/23/tragiczny-bilans-kosztow-czlonkostwa-polski-w-ue/
PS
Widzisz Bolo, za czasów ZSRR, nikt w Polsce nie zabraniał palenia węglem. A co robi twoja unia?
Mareczku, tylko się ośmieszasz i pogrążasz podając linki z faszyzujących stronek dla debili typu polskaniepodległa itd. Z czym do ludzi, zapluty od nienawiści PiSoludku.
Przekonywanie takich matołków jak ty że UE jest dla Polski koniecznością miałoby sens tylko wtedy, gdyby w twojej puszce mózgowej znajdowało się coś więcej niż popiół i zgliszcza.
O widzę że ty PiSlamistów wysypało, co jeden to bardziej zaczadzony, Mareczek . Pewnie od pyłu węglowego z ich żeliwnych kotłów
Oj biedne PO-lityki "Bolo" i Stefcio". Zamiast pastwić się nad nami, jak zwiecie "PiSlamistami, PiSoludkami" pomyślcie jak zrobić coś lepiej, a nie płaczcie że przegraliście dawno temu demokratyczne wybory - bo nie o tak a demokrację Wam chodziło i nie skarżcie się o to do "mamusi" Brukseli. Ta tzw. UE to niestety nie samo dobro - "brexit" był z jakiegoś powodu. Z dwojga złego wolałbym postać trochę na tej granicy (tak jak cały czas do omawianej wyżej Szwajcarii). Jakoś mi to nie wadzi. Ja żyję już prawie 70 lat i nigdy nie żyło mi się tak dobrze jak przez ostatnie 7 lat.
A co do tematu spalania - w kontekście smogu itp.
Jeżdżąc po tejże Szwajcari (ale też i Francji, Niemczech czy Austri) jakoś nie widziałem, aby tak jakoś specjalnie kwapili się do ocieplania swoich starych domów. A bardzo często ogrzewają je drewnem-napewno (o węglu nie wiem). U nas nawet drewno będzie zakazane i kominki też. Nasze ustawy antysmogowe niestety nie doprowadzą do zabicia "smoga". Piece zlikwidujemy, a smog dalej będzie nas nękał.
Dziwi mnie tylko fakt, że niby chcemy likwidacji smogu, dotujemy więc wymianę pieców. !Ale uwaga! tylko w tych domach, które spełniają minimalne normy "efektywności energetycznej" - czyli odpowiednio docieplone.
Czyli co? Że wymiana kotła w domu niedocieplonym nie powoduje obniżenia szkodliwej emisji?
Jaki jest powód powiązania dotacji wymiany źródła ciepła z o wiele droższym dociepleniem.
Nie mam na docieplenie (nawet z dotacją) więc nie wymieniam kotła do końca 2027r (bo tak mogę) - i tyle mojej świadomości ekologicznej.
Tak to jest jak coś narzucane jest nam przez pseudoekologów i im podobnych "Unionistów" z Brukseli.
Pozdrawiam PO-lityczków (oh, nie mogę się nadziwić ich myśleniu)
Lobbingowy powód jest taki, że do nieocieplonego budynku prawie nie da się wstawić pompy ciepła, za to idealnie pasowałby kocioł na biomasę. To nie tak ma być według wajchowych tych zmian 😉
Inżynierski powód jest całkiem racjonalny: ktoś najpierw wymieni kocioł, potem dociepli – i znów będzie musiał wymienić źródło ciepła, bo będzie zbyt niedopasowane do budynku. Trzeba by mu dopłacać dwa razy. Albo co gorsza mając wygodne źródło ciepła na które go stać, nie miałby motywacji do późniejszego ocieplenia. Dążenie do zmniejszenia ogólnego zużycia energii w budynkach jest bardzo racjonalne.
Owszem, jest głupotą, że oferta to albo ocieplenie + nowe źródło ciepła, albo nic. W ten sposób konserwuje się kopcenie. A można by stosunkowo niewielkim kosztem każdemu po prostu wymienić stary kocioł węglowy na nowy. Tylko że nigdy nikomu na tym nie zależało. Kopcenie ma być "zachętą" żeby ludzie szybciej szli w kierunku ocieplenia/gazu/pomp ciepła. Nie może być żadnych rozwiązań pośrednich.